Cùng với sự bùng nổ của công nghệ blockchain và tiền điện tử, khái niệm “Tokenomics” ngày càng trở nên quan trọng đối với cộng đồng blockchain và những người quan tâm đến tiền mã hóa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đàm phán về Tokenomics là gì và tầm quan trọng của nó trong sự phát triển của các dự án blockchain.
I. Tokenomics Là Gì?
“Tokenomics” là một từ ghép của “token” (đồng token) và “economics” (kinh tế), được sử dụng để mô tả cấu trúc kinh tế xung quanh một đồng token trong một hệ thống blockchain hoặc mạng blockchain. Điều này bao gồm các yếu tố như cung và cầu, giá trị, phân phối, và cách mà token được sử dụng trong hệ thống.
II. Các yếu tố chính tạo nên một Tokenomics
1. Coin/ token supply
- Total supply (Tổng cung): tổng số lượng coin/ token đang lưu thông trên thị trường cùng số lượng đang bị khóa trừ đi số lượng đã burn. Một số loại total supply: tổng cung cố định, tổng cung không cố định (tổng cung tăng dần, tổng cung giảm dần, tổng cung thay đổi liên tục).
- Circulating supply (Cung lưu thông): số lượng coin/ token đang được lưu thông trên thị trường.
- Max supply (Cung tối đa): số lượng coin/ token tối đa có thể tồn tại, bao gồm cả những token đã được khai thác hoặc sẵn có trong tương lai.
2. Token governance (token quản trị)
Chủ yếu được chia thành ba nhóm chính:
- Decentralized (Token phi tập trung): coin/token được quản trị bởi toàn bộ quyết định của cộng đồng quyết định và không chịu bất kỳ sự can thiệp nào bởi bên thứ ba. Ví dụ như Bitcoin, Ethereum,…
- Centralized (Token Tập trung): coin/token được quản trị bởi một tổ chức đứng đầu quyết định, họ có quyền ảnh hưởng lên tính chất của coin/ token hay cả dự án mà token đó đại diện. Ví dụ như Tether, True USD, Ripple,…
- Từ centralized đến decentralized: coin/ token được xây dựng bởi một tổ chức nhưng sau đó sẽ phân quyền dần về cho cộng đồng, chuyển đổi từ tập trung sang phi tập trung. Ví dụ: Binance Coin lúc đầu hoàn toàn được quản trị bởi Binance. Thế nhưng, sau khi ra mắt Binance Smart Chain (BSC), Binance đã dần dần phân quyền BSC và BNB token cho cộng đồng kiểm soát.
3. Token allocation (phân bổ token)
Thông tin này sẽ thể hiện tỉ trọng phân bổ token của một dự án đối với các bên liên quan. Mỗi dự án sẽ có các tỷ lệ và đối tượng phân bổ khác nhau, không có bất kỳ công thức chung nào cho phần này. Thế nhưng, thông thường số lượng token sẽ được phân bổ vào các nguồn như sau.
- Team (đội ngũ phát triển): Số token này sẽ được phân cho đội ngũ phát triển của dự án bao gồm founder, co-founder, developer, marketer, advisor,…(những người đã có đóng góp quan trọng).
- Liquidity mining (thanh khoản): Yếu tố này xuất hiện nhiều hơn vào thời gian gần đây, đặc biệt là sau giai đoạn tháng 9 năm 2020 khi các dự án DeFi bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Đây là khoản token được trích ra như phần thưởng cho những nhà đầu tư tích cực cung cấp thanh khoản.
- Private/ Public sale (các hình thức bán token): Đây là thông số token dành cho các đợt mở bán để huy động vốn phát triển sản phẩm. Thông thường, một dự án sẽ có khoảng ba đợt mở bán là Seed sale, Private sale và Public sale.
- Airdrop (tặng quà ): Đây là số token được dùng để tặng miễn phí (tương tự như giveaway) cho người dùng đã tích cực đóng góp cho dự án. Mặt khác, số token này cũng dùng để quảng bá, thu hút người tham gia. Phần này chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong phân bổ token.
- Foundation reserve (dự trữ): Đây là khoản dự trữ của dự án dành cho việc phát triển sản phẩm hoặc các tính năng trong tương lai.
- Token release (phát hành): Đây là hình thức phát hành token ra thị trường lưu thông.
III. Tầm Quan Trọng Của Tokenomics
Tokenomics có tầm quan trọng lớn trong các dự án blockchain và crypto vì nó ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của hệ thống, từ giá trị của token đến cách mà hệ thống hoạt động và tương tác với cộng đồng. Dưới đây là một số điểm quan trọng về tầm quan trọng của tokenomics:
- Xác Định Giá Trị của Token: Tokenomics quyết định cách giá trị của token được xác định. Cung và cầu, cũng như nhu cầu sử dụng trong hệ thống, đều có ảnh hưởng đến giá trị của token trên thị trường.
- Tạo Động Lực Cho Người Tham Gia: Các yếu tố trong tokenomics thường được thiết kế để tạo động lực cho người tham gia. Điều này có thể bao gồm các chính sách phân phối, ưu đãi cho người giữ token lâu dài, hoặc các chính sách khác để khuyến khích hành vi mong muốn từ cộng đồng.
- Quản Lý Cung Cấp và Điều Khiển Nguồn Cung: Tokenomics quyết định cách cung cấp token được quản lý và phân phối. Việc kiểm soát cung cấp có thể ảnh hưởng đến việc kiểm soát giá trị của token và ngăn chặn hiện tượng lạm dụng thị trường.
- Tạo Điều Kiện Cho Thị Trường Thứ Cấp (Secondary Markets): Một token có tokenomics mạnh mẽ thường có tính thanh khoản tốt trên thị trường thứ cấp. Sự thanh khoản này có thể tạo điều kiện cho sự tăng trưởng và sự phát triển của hệ thống.
- Quản Lý Quyền Lợi Biểu Quyết và Quyết Định: Tokenomics có thể xác định cách quyền lợi biểu quyết được phân phối và sử dụng trong quá trình quyết định chiến lược và phát triển của dự án.
Kết Luận
Tokenomics không chỉ là một khái niệm kỹ thuật, mà là một yếu tố chính quyết định sự thành công của một dự án blockchain. Tính minh bạch, công bằng, và hợp lý trong Tokenomics giúp tạo ra một môi trường kinh tế tốt cho cả nhà phát triển và cộng đồng người dùng, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của thế giới tiền mã hóa.
Hy vọng rằng thông qua bài viết này, bạn có thêm hiểu biết về Tokenomics và tầm quan trọng của nó trong thế giới ngày càng đa dạng và phức tạp của blockchain và tiền điện tử.